Houtskooltekening van de Nachtwacht in Grotten Zonnenberg
Tussen september 2018 en juni 2019 vond er een restauratie plaats van een zwart-wit kopie op mergel van De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn, gelegen in de Grotten Zonneberg te Maastricht. De schildering, gemaakt door Jules Sondeijker (1865-1950) tussen 1902 en 1904, vertoonde ernstige beschadigingen in de vorm van krassen in de zachte mergel, waardoor restauratie dringend noodzakelijk was.
Beschadigingen van de schildering
De Nachtwachtschildering is het meest beschadigd door mensen die met scherpe voorwerpen krassen, namen en jaartallen (’89) in de schildering hebben gekerfd. Vanaf 1990 werden deze ongewenste bezoekers geweerd doordat het grottenstelsel werd afgesloten. Het onderste deel van de schildering was het zwaarste beschadigd; door het veelvuldig aanraken van de niet gebonden zwarte pigmenten zijn de vormen deels uitgewreven. Hogerop waren verschillende ingekraste namen aanwezig in een verder gave omgeving. Tijdens de werkzaamheden werden op twee plekken ook beschadigingen ontdekt met splinters glas: in het verleden zijn met veel kracht flesjes bier tegen de schildering kapot gegooid
De restauratie
De restauratie van de zwart-wit kopie van De Nachtwacht in de Grotten Zonneberg te Maastricht werd uitgevoerd onder bijzondere omstandigheden, met beperkte werktijden vanwege de hoge luchtvochtigheid, lage temperatuur en afgelegen locatie. Het restauratieteam, bestaande uit minimaal twee restauratoren, werkte gedurende deze periodes aan het vullen van krassen, retoucheren en reconstrueren van ontbrekende delen, en verwijderen van resten alkydverf.
Voor het vullen van krassen werd mortel gebruikt in een kleur die overeenkwam met de mergel, terwijl verschillende zwarte pigmenten werden gebruikt voor retouches, afhankelijk van de tonaliteit en diepte van het zwart. Het retoucheren vereiste fijne penselen om het gemêleerde karakter na te bootsen, terwijl grotere ontbrekende delen werden ingetekend met pastelkrijt.
Witte delen werden geretoucheerd met witkalk vanwege de geschikte verouderingseigenschappen en textuur. De restauratie van de bovenste helft werd uitgevoerd vanaf een steiger, waarbij voornamelijk krassen werden behandeld. De onderzijde en gezichten van sommige figuren vereisten meer uitgebreide reconstructie op basis van oude foto's en nauwkeurige opnamen van De Nachtwacht. Met behulp van pastelkrijt en zwarte pigmenten werden ontbrekende delen schetsmatig gereconstrueerd, waardoor de oorspronkelijke tekening op het nieuwe mergelblok kon worden hersteld, inclusief details zoals het gezicht van Willem van Ruytenburgh en zijn compagnon Frans Banninck Cocq.
Natuurmonumenten, als beheerder van de Grotten Zonneberg, heeft in samenwerking met Maastricht Underground en Stichting Recreatief Berglopen het initiatief genomen voor de restauratie. Financiële steun voor dit project is verkregen van het Elisabeth Strouven Fonds en DSM.